/ maj 4, 2014/ Lokalna historia

Biogram księdza Stanisława Szpetnara

 Stanisław Szpetnar – urodził się 05 maja 1883r. w Kolonii Polskiej (obecnie sołectwo w gminie Kuryłówka), zmarł 24.10.1952r.; syn Józefa (ur.03.03.1832r.) i Marii Mach (ur.25.01.1835r.). Rodzice mieli ośmioro dzieci i pracowali na gospodarstwie wykupionym wcześniej od niemieckich kolonistów. Staś choć najmłodszy z rodzeństwa, był pokaźnego wzrostu i stąd nazywano go „wielkim”; okazał się też wzorowym uczniem pobliskiej szkoły podstawowej w Cieplicach i tamtejszy nauczyciel sugerował mu „pójść” na nauczyciela. Ciężką sytuację rodziny rozumiał brat matki ksiądz Stanisław Mach i to on opłacił wydatki szkolne i bursę w Jarosławiu. Stanisław uczęszczał tam do Gimnazjum w latach 1896 – 1904., a ponieważ miał celujące stopnie, zaczął się sam utrzymywać z korepetycji. Jako młody patriota przywoził zakupioną literaturę do Kolonii Polskiej, budząc poczucie polskości,  uczył umiłowania rodzinnej ziemi. Zajmował się czynną pracą niepodległościową, opisywał też patriotyczne działania tamtejszej młodzieży. W Jarosławiu był członkiem, potem przełożonym Organizacji Narodowej Młodzieży Gimnazjum I, a także założycielem podobnej organizacji w Gimnazjum II.


Celem głównym Organizacji była walka o wolną Polskę, dlatego też zajmowała się zbiórką funduszy na zakup broni, ale też organizacją spotkań, manifestacji i rocznic np. z okazji Konstytucji Trzeciego Maja, Powstania Listopadowego czy Styczniowego; były też przedstawienia patriotyczne, a w czasie wakacji kolportowano nielegalne patriotyczne pisma i rozdawano je min. w czasie odpustów w Leżajsku. W latach 1902-1904, kiedy przewodniczącym obydwu Organizacji był Stanisław Szpetnar zaznacza się wzmożoną działalność i współpracę pomiędzy Organizacją gimnazjalną a Organizacją Szkoły Realnej w Jarosławiu. Maturę  zdał 25.05.1904 r., a naukę kontynuował w Seminarium Duchownym w Przemyślu, gdzie latach w 1904-1908 odbył studia filozoficzno-teologiczne, podczas których za zgodą przełożonych uczył języka polskiego i historii w Szkole Organistów. Dnia 21.06.1908r. z rąk bpa J. S. Pelczara  przyjął święcenia
kapłańskie w katedrze przemyskie i zostaje wikarym w krośnieńskiej Farze. Będąc oddanym synem swej rodzinnej ziemi
troszczy się o nią, podjął skuteczne działania u  księcia Adama Czartoryskiego z Sieniawy oraz jego pełnomocnika Jana Podczaskiego i przy ich wsparciu 08.09.1906r. w Kolonii Polskiej tworzy Czytelnię Ludową w domu Józefa Wawrzaszka. Zadbał też o to, aby prawie w każdą niedzielę przyjeżdżali z Sieniawy Jan i Kazimiera Podczaszy na pouczające pogawędki o uprawie roli, sadownictwie, pszczelarstwie, ale też historii. Na przełomie 1906/1907r. zakłada tu związek Kółka rolniczego, który prowadził we wsi sklep. Dzięki staraniom S. Szpetnara, dobrym kontaktom, zrozumieniu i finansowym wsparciu Ordynacji książąt Czartoryskich we wrześniu 1907r. powstaje tu szkoła powszechna, która w czasach zaborów pełni tu ważną rolę. W 1909r. został fundatorem domu Kółka Rolniczego. Będąc wikarym w Krośnie,
rozpoczął starania dotyczące utworzenia parafii i budowy kościoła z plebanią w Kolonii Polskiej, o czym mówią zapiski
kroniki parafialnej:
„(…) W dowód gorącego przywiązania do wiary świętej kościoła katolicko i wielkiego umiłowania swojego narodu, my Adam Maria dwojga imion książę Czartoryski, ordynat sieniawski i Ludwika z hrabiów Krasińskich, księżna Czartoryska fundujemy przybytek Pański dla nowo utworzonej parafii w Kolonii Polskiej(…). Stało się za inicjatywą księdza Stanisława Szpetnara syna śp. Józefa i Maryi z Machów, urodzonego w Kolonii Polskiej, który wieś swą rodzinną całem sercem umiłował, zbudowaniu kościoła w tejże wsi życie swoje postanowił poświęcić, chcąc bez względu na przeszkody zbożny, a wielki zamiar swój z groszowych choćby składek doprowadzić do skutku (…)” Starania księdza Szpetnara powiodły się i 08.05.1914r. w dzień św. Stanisława odbyło się poświęcenie kościoła i cmentarza.
W 1925r. szkołę z do domu prywatnego przeniesiono do gromadzkiego, a połowę funduszy na ten dom dał ks. St.
Szpetnar. Jego zasługą jest też osiedlenie w Kolonii sióstr służebniczek ze Starej Wsi, które uczyły w szkole, prowadziły przedszkole i opiekowały się chorymi. W Krośnie od  1909r. był zastępcą prefekta w Seminarium Nauczycielskim Męskim i prefektem internatu tegoż Seminarium. Od 1910r. był zastępcą prefekta w Szkole Realnej, a w zimie 1911r. znowu wrócił do Seminarium Nauczycielskiego Męskiego jako zastępca prefekta. Po zdaniu egzaminu kwalifikacyjnego od 1912r. został katechetą w Szkole Realnej, która w 1918r. została zamieniona na Gimnazjum, a później na Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika. Był przez długie lata opiekunem harcerstwa. W 1922r. został dyrektorem i organizatorem Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Krośnie. Tutaj też założył Towarzystwo Budowy Bursy Gimnazjalnej, angażując do przedsięwzięcia najwybitniejszych ludzi z Krosna i okolicy.

W roku 1929/1930 bursa przyjęła pierwszych wychowanków do wspaniałego trzypiętrowego gmachu.  Od 1929r. ponownie był prefektem w Gimnazjum. Z powodu choroby przeszedł na emeryturę w 1931r. i zamieszkał w Jarosławiu jako kapelan sióstr Niepokalanek, gdzie pełnił rolę katechety w wyższych klasach Prywatnego Gimnazjum Żeńskiego Sióstr Niepokalanek do likwidacji Gimnazjum w 1950 roku. Był wspaniałym nauczycielem i wychowawcą kilku pokoleń Polaków – patriotów.  Za zasługi na polu wychowawczym i społecznym w 1916r. otrzymał krzyż zasługi II klasy, w 1931r. papież Pius XI nadał mu godność Tajnego Szambelana Dworu Papieskiego, a w 1938r. został odznaczony brązowym medalem za wieloletnią służbę przez
Kuratorium Okręgu szkolnego Lwowskiego. Z jego troski powstały nowe kościoły i parafie; przyczynił się do odbudowy kościoła w Iwoniczu-Zdroju i budowy kościoła w Krasnem (1937-
1952). Był współautorem projektu budowy kościołów w kresowych diecezjach Polski, niestety wykonaniom przeszkodziły działania II wojny światowej.  W rodzinnej Kolonii Polskiej w latach 1939 – 1946 ufundował kaplicę mszalną poświęconą Matce Bożej  z Lourdes, gdzie 27.10.1952r. w podziemiu uroczyście go pochowano. Był też ks. Szpetnar autorem wielu prac, które miały ścisły związek z jego działalnością jako wychowawcy młodzieży, popularyzatora teologii, działacza społecznego i budowniczego kościołów, a to min.: Duszpasterstwo w szkole (Z doświadczeń ks. Prefekta) (1925), Jakie ideały winien katecheta stawiać przed oczy dzisiejszej młodzieży (1927), Teresa Neuman stygmatyczka z Konnersreuth (1931), Pójdziemy drogą krzyża. O chrześcijańskim
cierpieniu (1934), Dzieje Organizacji Narodowej Młodzieży Gimnazjum I w Jarosławiu (1934), Małżeństwo czy wolna miłość (1935), Prawda o księżach (pod pseudonimem Marian Pilarski)
(1935), Anielska dusza. Głębie serca małej Polki Krysi do Nagy Kowes Hrabarówny (córki aptekarza ze Sanoka) (1937), Historia fary krośnieńskiej, Odezwa do uczniów i uczennic w sprawie ofiar na kaplicę – Grotę w Kolonii Polskiej (1939). Imieniem księdza Stanisława Szpetnara nazwano Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Krośnie, który mieści się w wybudowanej przez niego bursie i przy ulicy nazwanej jego imieniem.

 

  Bibliografia

 
Jan Rąb, Stanisław Szpetnar (1883 – 1952).

Kronika Parafialna Kolonii Polskiej od roku 1914.

www.zsp2krosno.pl

Stanisław Szpetnar [W:] Wikipedia, wolna encyklopedia.